استعاره مفهومی؛ الگوی ادراکی تجربة عرفانی سهروردی در «عقل سرخ»

نظریۀ معاصر مدّعی است نظام ادراکی انسان اساساً استعاری است و استعاره به‌شکل ناخودآگاه و غیراختیاری، در زندگی روزمرّۀ انسان به‌کرّات به‌کار می‌رود. این دیدگاه را نخستین‌بار در سال 1980 جورج لیکاف و مارک جانسون با انتشار کتاب استعاره‌هایی که با آنها زندگی می‌کنیم مطرح کردند. نگرش استعاری سهروردی در روایت‌های شهودی خویش عنصر بلاغی مسلّط بر سبک شخصی اوست. بر این اساس در این مقاله ابتدا به دستگاه فکری و نظام معرفتی «حکمت اشراق» پرداخته ‌شده است. همچنین تجربۀ عرفانی سهروردی در رسالة «عقل سرخ» که در قالب زبان استعاری ظهور یافته، طبق نظریۀ استعارة مفهومی بررسی شده ‌است. درنتیجه با تبیین مفهوم «تجربۀ عرفانی» و تحلیل زبان استعاری، نظام استعاره‌پردازی شیخ اشراق حول دو کلان استعارۀ «تن قفس است» و «روح پرنده است» و استعاره‌های وابسته به آن قابل شناسایی است. همچنین نشان داده می‌شود که زبان استعاری سهروردی در رسالة‌ «عقل سرخ» کوشش خلّاقانه‌ای است برای تجسّم بخشیدن به عالم مثال که از ابداعات اصلی اوست.